نقاط ماشه ای یا تریگر پوینت (Trigger points) که آن را با نام نقاط دردناک عضلانی می شناسند، یکی از شایع ترین دردهای سیستم اسکلتی عضلانی است. یکی از مرموزترین علل درد در قسمت های مختلف بدن نقاط ماشه ای هستند، زیرا درد نقطه ماشه ای به نقاط دیگر سرایت کرده و پزشک را گمراه می کند. اما تریگر پوینت چیست و چگونه درمان می شود؟ آیا ورزش برای نقاط ماشه ای موثر است؟ به منظور آشنایی بیشتر با علل، علائم و درمان قطعی نقاط ماشه ای تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
تریگر پوینت چیست؟
تعریف علمی نقطه ماشه ای یا تریگر پوینت وجود نقاط حساس در یک نوار عضلانی سفت است که درد آن علاوه بر قرار گرفتن در همان نقطه می تواند به سایر نقاط بدن نیز سرایت کند. به زبان ساده تر، ماهیچه های مخطط بدن (ماهیچه اسکلتی) گاهی به دلیل فشار یا کشش زیاد و انقباض شدید ماهیچه ها و گاهی به دلیل ایستادن طولانی مدت در وضعیت ثابت بدن یک گره های دردناکی ایجاد می کنند. این گره ها یا نقطه های ماشه ای می توانند طیف وسیعی از دردهای فیزیکی از جمله درد شانه، درد آرنج، کمردرد، گردن درد، سیاتیک، سردرد و درد عمومی را در صورتی که شایع ترین مشکلات ناشی از نقاط ماشه ای در بدن بیمار باشد، ایجاد کند.
انواع نقاط ماشه ای
چندین نوع مختلف از نقاط ماشه ای وجود دارد که دو نوع اصلی آنها عبارتند از:
- نقاط ماشه ای فعال
- نقاط ماشه ای پنهان یا نهفته
نقطه ماشه ای نهفته نقطه ای است که باعث اختلال در عملکرد، معمولاً سفتی یا محدودیت حرکتی می شود، اما معمولاً دردناک نیست مگر اینکه لمس شود. یک نقطه ماشه فعال نیز می تواند باعث اختلال در عملکرد شود اما معمولا با درد همراه است. درد همراه با نقاط ماشه ای اغلب دردناک توصیف می شود. به طور معمول تیز نیست و در یک نقطه خاص متمرکز شده است.
تفاوت اسپاسم عضلانی با نقطه ماشه ای
بسیاری از افراد درد در نقطه های ماشه ای را با اسپاسم های عضلانی یکسان می دانند. اما بهتر است بدانیدکه نقاط ماشه ای همان اسپاسم عضلانی نیستند. در حقیقت اسپاسم ها، گرفتگی هایی هستند که همه عضلات را درگیر می کنند و معمولا مستقیماً در بدن ایجاد می شوند. این گرفتگی ها بسیار دردناک هستند، اما بعد از 72 ساعت از بین می روند. اما نقاط ماشه ای فقط در قسمتی از عضله قرار دارند و می توانند برای مدت طولانی بیمار را آزار دهند. همچنین، تریگر پوینت دارای درد خفیف گاهی همراه با سوزش است و یا حتی شبیه درد عصبی است که در اندام های مربوطه ذکر شده مشاهده می شود.
علت نقاط ماشه ای چیست؟
وقتی بدن تحت استرس (چه عامل استرس زا فیزیکی یا احساسی) است، همیشه واکنشی برای مقابله با آن دارد. نقاط ماشه ای که در ماهیچه های اسکلتی یافت می شوند، می تواند انرژی استرس را برای مدت طولانی ذخیره کند. این ها مکان‌هایی روی عضلات شما هستند که حساسیت فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده و در برخی موارد ممکن است به حدی تحت فشار قرار گیرند که حرکت، سفتی و درد ایجاد کنند.
از دلایل اصلی نقاط ماشه ای می توان به تروما (ضربه یا آسیب)، استفاده بیش از حد از اندام، فشارهای مکرر یا عدم تعادل در حرکت اندام ها اشاره کرد. همچنین ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد که در آن افزایش و طولانی شدن تنش عضلانی ناشی از آسیب موجود، نقاط ماشه ای را فعال می کند. مثلاً شخصی دچار رگ به رگ شدن مچ پا می شود و سپس با لنگی راه می رود. این فشار اضافی روی پایی که آسیب ندیده می تواند باعث تشدید نقاط ماشه ای در پای غیر آسیب دیده شود. همچنین ممکن است نقاط ماشه ای موجود درد ارجاعی را در سایر قسمت های بدن ایجاد کنند که به نوبه خود، سایر نقاط ماشه ای را فعال می کند که در نهایت می تواند منجر به درد مزمن شود.
نشانه های نقاط ماشه ای چیست؟
علامت اصلی نقطه ماشه ای درد عضلانی موضعی است که البته ممکن است به نقاط دیگر سرایت کند. این درد ممکن است دائمی باشد یا در هنگام حرکت دادن عضله احساس شود. گاهی اوقات احساس سوزش به اندازه یک سکه در نقطه عضله ایجاد می شود.
به طورکلی، از علائم اصلی نقاط ماشه ای درد همراه با احساس سوزش شدید در یک قسمت بدن است. همچنین، این عارضه گاهی درد شدیدی شبیه درد عصبی است که همراه با بی حسی و گزگز در اندام تحتانی احساس می شود. این بی حسی معمولا از محل اصلی دور بوده و با لمس این نقاط، بیمار دچار درد شدید و غیرعادی خواهد شد. علاوه بر این، پرش و حرکت غیر ارادی در اندام ها به هنگام لمس شدید نقاط نیز یکی از نشانه های تعیین کننده این بیماری به شمار می رود.
بیشتر بخوانید: علت درد در شانه چیست؟
باتوجه به اندام درگیر این بیماری نشانه های زیر ممکن است، دیده شود:
- معمولا با افزایش فعالیت حرکتی و انقباض عضلانی، درد بیشتر و همچنین هوای سرد می تواند باعث افزایش درد بیمار شود.
- اگر نقاط ماشه ای در اطراف گردن، سر و صورت وجود داشته باشد، بیمار دچار سردرد میگرنی، درد در پشت کره چشم و درد در ناحیه صورت و گوش می شود.
- نقاط ماشه ای اطراف شانه باعث درد در مفصل شانه و درد و گزگز در قسمت هایی از بازو، آرنج و دست می شود.
- نقاط ماشه ای در ستون فقرات گردنی شامل درد گردن، درد در دست ها و درد به همراه سوزش در پشت و اطراف شانه می شود.
- نقاط ماشه ای در ستون فقرات کمری علاوه بر ایجاد کمردرد، باعث ایجاد سیاتیک در امتداد پاها نیز می شود.
خطرات و عوارض تریگر پوینت
از آنجایی که این عارضه در عملکرد طبیعی اندام اختلال ایجاد می کند. همچنین، بیمار به دلیل فرار از تشدید درد تمایل کمتری به حرکت دادن اندام آسیب دیده دارد، اندام به تدریج در عضلات ضعیف شده و مشکلات دیگری برای بدن انسان ایجاد می کند. تغییر در الگوی حرکت اندام به تدریج باعث تغییر در وضعیت بدن بیمار، سفتی عضلات، سفتی حرکت مفاصل و در نهایت تغییر زوایای مفاصل و اختلال در جهت گیری طبیعی مفصل از جمله عوارض و پیامدهای ثانویه نقاط ماشه ای است.
درمان قطعی نقاط ماشه ای
به طورکلی، درمان نقط ماشه ای به روش دارویی و غیردارویی میسر است. در قدم اول باید بدانید که عوامل مستعد کننده و تداوم بخش استفاده بیش از حد مزمن یا آسیب ناشی از استرس بر روی عضلات در صورت امکان باید حذف شوند. در صورتی که عوامل خطرساز برطرف نشوند، درمان ها بی فایده خواهد بود.
درمان دارویی
درمان دارویی بیماران مبتلا به دردهای اسکلتی- عضلانی مزمن مانند نقطه ماشه ای شامل مسکن ها و داروهایی برای شل کردن عضلات است. اغلب برای این بیماران داروهای ضد افسردگی، نورولپتیک یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی تجویز می شود.
درمان های غیر دارویی
روش‌های درمانی غیردارویی شامل طب سوزنی، ماساژ، طب فشاری، سونوگرافی، استفاده از گرما یا یخ، فیزیوتراپی، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست و تزریق نقطه ماشه‌ای است. انتخاب بهترین روش درمان معمولا به تشخیص پزشک و شرایط بیمار بستگی دارد، لذا راه های درمان برای همه افراد یکسان نخواهد بود.
تزریق نقاط ماشه ای
تصمیم گیری برای درمان نقاط ماشه ای با روش های دستی یا با تزریق به ماهیت بیماری بستگی دارد. برای نقاط ماشه ای در مرحله حاد شکل گیری درمان موثر ممکن است از طریق فیزیوتراپی انجام شود. با این حال، تزریق نقطه ماشه ای برای بیمارانی که نقاط ماشه ای فعال دارند نیز می تواند موثر باشد. تزریق نقطه ماشه ای می تواند به طور موثر نقاط ماشه ای را غیرفعال کرده و تسکین سریع ایجاد کند. با این حال این روش درمان برای همه افراد مناسب نیست و در اکثر موارد بیمار با روش های فیزیوتراپی و دارویی درمان می شود.
توصیه پایانی
همان طور که اشاره شد، نقطه ماشه ای یک نقطه حساس و موضعی در داخل عضله است که معمولا با درد و همراه با سوزش است. توجه داشته باشید که درد حل نشده ناشی از نقاط ماشه ای علاوه بر درد می تواند منجر به مشکلات مزمن بیشتر مانند محدودیت عملکردی، ضعف عضلانی و کاهش هماهنگی اندام ها شود.
مهم است بدانید که حرکات کششی، ماساژ معمولی، یخ و مسکن معمولی، تحریک ناشی از نقاط ماشه ای را برطرف نمی کند. حتی در برخی موارد، اگر نقطه ماشه ای قبل از کار روی نواحی بزرگتر عضله آزاد نشود، کشش، مالش یا ماساژ درمانی برای عضله می تواند درد را در طولانی مدت بدتر کند. به همین علت توصیه می شود به هنگام مشاهده علائم این بیماری از درمان های خودسرانه اجتناب کرده و به بهترین متخصص ارتوپد مراجعه نمایید.