پوکی استخوان در زنان یائسه یکی از مهمترین مشکلات سلامتی است که با کاهش تراکم استخوانها و افزایش خطر شکستگیها همراه میشود. از آنجا که پوکی استخوان معمولا بدون علائم مشخصی پیشرفت میکند، بسیاری از زنان تا زمان رخ دادن اولین شکستگی از وجود آن آگاه نمیشوند. آگاهی از علت و علائم این مسئله و انجام اقدامات پیشگیرانه در این مرحله بسیار مهم است که در این مقاله از سایت دکتر هومن جولایی درباره آن صحبت خواهیم کرد.
یائسگی چه تاثیری بر ابتلا به پوکی استخوان دارد؟
در دوران یائسگی، سطح هورمون استروژن در بدن زنان به شدت کاهش مییابد. استروژن یکی از هورمون های اصلی است که نقش مهمی در حفظ تراکم استخوان ها و جلوگیری از تحلیل رفتن آن ها ایفا میکند. با کاهش سطح استروژن پس از یائسگی، فرآیند تجزیه استخوان ها تسریع میشود و بدن نمیتواند به همان سرعت استخوان های جدید تولید کند. این موضوع منجر به کاهش تراکم استخوان و در نهایت افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان یا همان استئوپروز میشود.
علت پوکی استخوان در زنان یائسه
همانطور که بیان شد، علت اصلی پوکی استخوان در زنان یائسه کاهش سطح هورمون استروژن است. در طول سال های باروری، استروژن به تثبیت تراکم استخوان و جلوگیری از تجزیه سریع آن کمک میکند. اما با شروع یائسگی، سطح استروژن در بدن به طور قابل توجهی کاهش مییابد. کاهش استروژن باعث اختلال در تعادل بین تخریب و بازسازی استخوان ها میشود. فرآیند تخریب استخوان بیشتر از بازسازی آن میشود که نتیجه آن همان پوکی استخوان است. در نظر داشته باشید که با افزایش سن، حتی بدون یائسگی، تراکم استخوان ها به طور طبیعی کاهش مییابد. یائسگی این روند را تسریع میکند.
تشخیص پوکی استخوان در زنان یائسه
تشخیص پوکی استخوان در زنان یائسه نیازمند ارزیابی دقیق و استفاده از روش های مختلف تشخیصی است. برای شناسایی و ارزیابی وضعیت استخوان ها و خطر پوکی استخوان، بهترین متخصص ارتوپد از روش های زیر به این منظور استفاده میکند:
۱- سنجش تراکم استخوان (DEXA Scan)
رایج ترین و دقیق ترین روش برای اندازه گیری تراکم استخوان است. این تست با استفاده از اشعه ایکس، تراکم معدنی استخوان را اندازه گیری کرده و تشخیص میدهد که آیا بیمار در معرض خطر پوکی استخوان است یا خیر.
۲- آزمایش خون
آزمایشهای خون برای بررسی سطح کلسیم، ویتامین D و سایر مارکرهای بیوشیمیایی مرتبط با سلامت استخوان ها انجام میشوند. این آزمایش ها به ارزیابی وضعیت تغذیه ای و متابولیکی کمک میکنند.
۳- تصویربرداریهای پزشکی
تصویربرداری با اشعه ایکس و MRI برای شناسایی تغییرات استخوانی و ارزیابی شکستگی های قبلی استفاده میشوند.
۴- بررسی علائم بالینی
پزشک به بررسی علائم پوکی استخوان مانند درد در ناحیه کمر یا تغییرات در قامت کوتاهی قد یا قوز پشت خواهد پرداخت.
کنترل و درمان پوکی استخوان در دوران یائسگی
- افزایش مصرف مواد غذایی
- مصرف ویتامین D به جذب بهتر کلسیم کمک میکند.
- انجام ورزش هایی که به تحمل وزن کمک میکند. پیاده روی، دویدن و تمرینات مقاومتی، به تقویت استخوان ها و کاهش خطر شکستگی کمک میکند.
- داروهای ضد پوکی استخوان مانند بیسفسفونات ها مثلاً آلندرونات و ریزدرونات، استروژن و داروهای جدید تر مانند دنوزوماب و تری پاراتید
- درمان پوکی استخوان با هورمون های جایگزین
✍️ بیشتر بخوانید: رابطه پوکی استخوان با آرتروز
تاثیر ورزش بر پوکی استخوان در زنان یائسه
ورزش نقش بسیار مهم و مثبتی در مدیریت و پیشگیری از پوکی استخوان در زنان یائسه دارد. انجام منظم ورزش های مناسب به تقویت استخوان ها، کنترل وزن، بهبود تعادل و کاهش خطر شکستگی ها کمک میکند. پیش از شروع برنامه ورزشی جدید، مشاوره با پزشک برای تعیین نوع و شدت مناسب ورزش ضروری است. برای جلوگیری از آسیب های احتمالی، بهتر است برنامه ورزشی را به تدریج شروع کنید و شدت آن را به مرور افزایش دهید.
تغذیه مناسب پوکی استخوان در زنان یائسه
تغذیه مناسب یکی از اجزای کلیدی در مدیریت و پیشگیری از پوکی استخوان در زنان یائسه است. در ادامه، به مواد غذایی و ترکیبات مغذی مهم برای سلامت استخوان ها پرداخته شده است:
↲ کلسیم
کلسیم یکی از اصلیترین مواد معدنی برای سلامت استخوان ها است. منابع خوب کلسیم عبارتند از:
- محصولات لبنی بخصوص شیر، ماست، پنیر
- سبزیجات برگ سبز مثل کلم پیچ، اسفناج، بروکلی
- کنجد و بادام از منابع خوب کلسیم برای کسانی که لبنیات مصرف نمیکنند.
↲ ویتامین D
ویتامین D به جذب کلسیم از روده کمک میکند و بنابراین نقش مهمی در سلامت استخوان ها دارد. منابع خوب ویتامین D عبارتند از:
- نور خورشید
- ماهی های چرب از جمله ماهی سالمون، تن و ساردین
↲ پروتئین
پروتئین برای ساخت و ترمیم بافت های بدن از جمله استخوان ها ضروری است. منابع خوب پروتئین عبارتند از:
- گوشت قرمز و سفید مثل مرغ، بوقلمون، گوشت قرمز
- شیر، ماست، پنیر
- عدس، نخود، لوبیا
- آجیل و دانهها از جمله بادام، گردو، تخم کتان
↲ منیزیم
منیزیم به تقویت ساختار استخوان ها و کمک به جذب کلسیم نیاز دارد. منابع خوب منیزیم عبارتند از:
- دانهها و آجیل
- سبزیجات
- حبوبات
↲ ویتامین K
ویتامین K نقش مهمی در سلامت استخوانها و تنظیم کلسیم در بدن دارد. منابع خوب ویتامین K عبارتند از:
- سبزیجات
- روغنهای گیاهی مانند روغن زیتون و روغن کانولا
↲ پتاسیم
پتاسیم به حفظ توازن کلسیم در بدن کمک میکند. منابع خوب پتاسیم عبارتند از:
- موز، پرتقال، کیوی
- سیبزمینی، هویج، کدو
خطرات و محدودیت های پوکی استخوان در یائسگی
- افزایش خطر شکستگی ها
- کاهش قد
- قوز پشت
- درد کمر و استخوانها
- کاهش تحرک
- افزایش خطر سقوط
- کاهش توانایی های حرکتی
- محدودیت در انتخاب فعالیت های ورزشی
- تاثیرات روانی
- محدودیت فعالیت های اجتماعی
تشدید پوکی استخوان در یائسگی واقعیت دارد؟
یائسگی مرحلهای طبیعی در زندگی زنان است که با کاهش تولید هورمون های استروژن همراه است. این کاهش هورمونی به تحلیل رفتن استخوان ها و افزایش خطر پوکی استخوان منجر میشود. مراجعه به پزشک برای مشاوره در مورد درمان های جایگزین هورمونی و داروهای پیشگیرانه مهم است. در نهایت، آگاهی و اقدام زودهنگام در زمینه پوکی استخوان نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان ها و کیفیت زندگی بهتر در دوران پس از یائسگی خواهد داشت.
*~ سوالات متداول درباره پوکی استخوان در زنان یائسه ~*
همه زنان یائسه به پوکی استخوان مبتلا نمیشوند، اما کاهش استروژن در دوران یائسگی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد. عوامل دیگری مانند وراثت، سبک زندگی و تغذیه نیز در این مورد مؤثر هستند.
زنانی که به دلیل عوامل ژنتیکی، بیماری ها یا درمان های پزشکی مانند جراحی برداشتن تخمدان ها، یائسگی زودرس را تجربه میکنند، به دلیل کاهش زودهنگام استروژن، در معرض خطر بالاتری برای پوکی استخوان قرار دارند.
رژیم غذایی گیاهخواری در صورتی که حاوی مقدار کافی کلسیم، ویتامین D و پروتئین نباشد، خطر پوکی استخوان را افزایش میدهد.