پوکی استخوان یک بیماری مزمن است که به علت کاهش چگالی استخوان و تخریب ساختار استخوانها رخ می‌دهد. این بیماری معمولا با پیری و متقدم شدن سن همراه است، اما عوامل دیگری مانند کمبود ویتامین D، کمبود کلسیم، عدم فعالیت بدنی مناسب و تاریخچه خانوادگی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز آن داشته باشند. با توجه به اهمیت درمان پوکی استخوان و تأثیرات آن بر کیفیت زندگی افراد، کنترل و درمان مناسب این بیماری امری حیاتی است. روش‌های درمانی شامل تغذیه مناسب با مصرف کلسیم و ویتامین D، فعالیت بدنی منظم و ورزش‌های مقاومتی برای تقویت عضلات و استخوانها، مصرف داروهای ضد پوکی استخوان مانند بی‌فوسفونات‌ها و هورمون‌های جنسی استروژن در زنان پس از یائسگی و مراجعه به پزشک جهت ارزیابی و در صورت لزوم تجویز داروهای دیگر می‌باشد که در این مقاله از سایت دکتر هومن جولایی به بررسی کامل آن خواهیم پرداخت.
منظور از پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان یک بیماری استخوانی شایع است که به معنای متخلخل شدن استخوان ها است به طوری که احتمال شکستگی استخوان ها افزایش می یابد. یکی از رایج ترین علائم این بیماری کاهش یافتن قد و در آوردن قوز است.
علائم و نشانه‌های پوکی استخوان
علائم و نشانه‌های پوکی استخوان ممکن است در مراحل اولیه بی‌تشخیص باقی بمانند و تا زمانی که استخوان آسیب ببیند و شکستگی اتفاق بیافتد، آشکار نشوند. با این حال، در موارد پیشرفته‌تر بیماری و در تمامی مراحل آن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
↲ شکستگی استخوان
افزایش آسانی در شکستن استخوانها ممکن است نشان دهنده پوکی استخوان باشد. شکستگیها ممکن است در مناطقی از بدن رخ دهند که در شرایط طبیعی به شکستگی تمایل کمتری دارند، مانند ناحیه کمر، مچ دست، ران، و ستون فقرات.
↲ کاهش قد
پوکی استخوان می‌تواند باعث تخریب استخوان‌های ستون فقرات شده و کاهش قد شخص را در اثر فشرده شدن استخوانها و کمبود جا در مهره‌های فقرات ایجاد کند.
↲ کاهش استحکام استخوانها
در صورت داشتن پوکی استخوان، استخوانها ممکن است ضعیف شده و در آزمون‌های تشخیصی مانند دکمه‌زنی استخوانی (DEXA) نشانگرهای کاهش چگالی استخوان را نشان دهند.
↲ درد استخوان
در برخی موارد، پوکی استخوان ممکن است باعث درد و تورم در مناطق متأثر شود. این درد ممکن است پس از فعالیت‌های روزانه، بلند شدن از صندلی یا خم شدن به وضوح بیشتر شود.
↲ شکستگی غیرمعمول استخوان
شکستگیهای ناگهانی و در شرایطی که معمولاً شکستگی رخ نمی‌دهد، ممکن است نشانه‌های پوکی استخوان باشند. به عنوان مثال، شکستگی پس از افتادن از ارتفاع کمتر یا شکستگی پس از زخم ضربه‌ای آسان.
علت رایج پوکی استخوان
عوامل متعددی سبب پوکی استخوان می شوند که عبارتند از:
↲ افزایش سن
به تدریج و در اثر افزایش سن میزان تراکم استخوان ها کاهش می یابد در نتیجه احتمال بروز پوکی استخوان در فرد افزایش می یابد. همچنین میزان ساخت و ساز استخوان ها پس از ۳۵ سالگی نسبت به قبل کمتر می شود.
↲ ژنتیک
در صورتی که سابقه بروز پوکی استخوان در میان خانواده فرد وجود داشته باشد احتمال ابتلا به آن نیز افزایش می یابد.
↲ تغذیه و سبک زندگی
رژیم غذایی نامناسب مانند مصرف کم کلسیم، تحرک کم، مصرف الکل و دخانیات و… همگی می توانند باعث بروز پوکی استخوان شوند.
↲ مصرف برخی داروها و بیماری ها
مصرف برخی داروها مانند استروئیدها و همچنین بیماری هایی مانند تیروئید می توانند احتمال این بیماری را افزایش دهند.
↫ فیلم رابطه پوکی استخوان با آرتروز زانو از زبان دکتر هومن جولایی:
رابطه پوکی استخوان با آرتروز زانو
راهکارهای پیشگیری از پوکی استخوان
برای پیشگیری از پوکی استخوان در سنین بالاتر اقدامات مفیدی وجود دارد که با قراردادن آن ها در برنامه زندگی خود می توانید درصد احتمال به این بیماری را کاهش داده یا به کل از وقوع آن پیشگیری کنید. در ادامه به مهمترین آنها پرداخته‌ایم:
↲ مصرف کلسیم کافی
مصرف کلسیم در طول سال های رشد کمک می کند تا استخوان های قوی تری داشته باشید و از پوکی استخوان در سنین بالاتر جلوگیری شود.
↲ ویتامین D
مصرف ویتامین D به میزان کافی باعث جذب بهتر کلسیم می شود.
↲ داشتن ورزش منظم و تحرک کافی
ورزش کردن می تواند علاوه بر تقویت ماهیچه ها به بهبود تراکم استخوان ها نیز کمک کند.
پوکی استخوان قابل درمان است؟
به طور کلیپوکی استخوان قابل درمان است، شاید نه به آن میزان بهبودی کاملی که در نظر دارید اما با درمان اصولی به درصد بالایی قابل بهبود و کنترل خواهد بود. هدف اصلی در درمان پوکی استخوان، کاهش فقدان استخوان و افزایش چگالی استخوانها است. متخصص ارتوپد در صورت تشخیص پوکی استخوان، معمولا برای درمان به روش‌های زیر روی می‌آورد:
- داشتن تغذیه سالم با مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم مانند محصولات لبنی، سبزیجات خوراکی و ماهی، و استفاده از مکمل‌های ویتامین D در صورت نیاز، توصیه می‌شود.
- ورزش‌های مقاومتی و فعالیت بدنی منظم می‌توانند به تقویت استخوانها و افزایش چگالی استخوان کمک کنند.
- داروهای ضد پوکی استخوان که انتخاب آنها بستگی به شدت بیماری، عوارض جانبی، نیازهای فردی و سایر عوامل دارد.
- مراقبت‌های جانبی مانند جلوگیری از افتادن، استفاده از وسایل کمکی مانند عصاها و پیاده‌روی با کفش‌های مناسب برای کاهش خطر شکستگی استخوانها در بیماران با پوکی استخوان بسیار مهم است.
اهمیت تغذیه مناسب برای کنترل و پیشگیری از پوکی استخوان
خیلی خوب است که شما به دنبال انجام کاری در مورد پوکی استخوان هستید. در واقع پیشگیری بسیار مهم است حتی اگر گزینه های درمانی زیادی برای کسانی که این بیماری را دارند وجود داشته باشد. رژیم غذایی شما در این امر نقش اساسی دارد. مواد غذایی اصلی عبارتند از:
۱- مصرف کافی کلسیم را در برنامه زندگی خود جای دهید
ماده معدنی است که بدن شما هر روز برای بسیاری از کارکردها به آن نیاز دارد. کلسیم در حفظ استحکام استخوانها و دندانها و همچنین عملکرد قلب، اعصاب و لخته شدن خون نقش دارد. متأسفانه، اکثر مردم روزانه به میزان لازم کلسیم مصرف نمی کنند. وقتی این اتفاق بیفتد، بدن شما برای پشتیبانی از سایر عملکردهایی که برای آن لازم است از منابعی که در استخوان خود دارید استفاده می کند. به همین دلیل ضروری است که هر روز نیازهای روزانه خود را برآورده کنید. منابع غذایی کلسیم برای شما عبارتند از:
- محصولات لبنی: شیر ، ماست ، پنیر و پنیر غنی شده از کلسیم
- سبزیجات برگ سبز: کلم بروکلی، کلم، انجیر خشک شده، سبزیجات شلغم، و سبزی خردل
- ماهی: ماهی کنسرو، ماهی قزل آلا و ساردین با استخوان
- آجیل: مغز بادام و آجیل برزیلی
- غذاهای غنی شده: غلا ، آب پرتقال، نوشیدنی ها و نان هایی که کلسیم به آنها اضافه شده است.
۲- ویتامین D فراموش نشود
این ویتامین محلول در چربی است که از طریق مواد غذایی و قرار گرفتن بدن شما در معرض اشعه ماوراء فرابنفش خورشید تأمین می شود. پرتوهای اشعه ماوراء بنفش خورشید باعث تولید ویتامین D در پوست شما می شود. ویتامین D برای جذب کلسیم لازم است، بنابراین به همان اندازه کلسیم ضروری است. منابع ویتامین D عبارتند از:
- پرتوهای اشعه ماوراء بنفش خورشید: احتمالاً ایده آل ترین منبع ویتامین دی است. قرار گرفتن بدن در معرض آفتاب به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه حداقل برای دو بار در هفته برای تامین ویتامین D کافی است.
- شیر غنی شده
- ماهی: ماهی سالمون ، ماهی خال مخالی و ماهی تن
- زرده تخم مرغ
۳- پروتئین روزانه مصرف شود
مواد غذایی با پروتئین بالا را در رژیم غذایی خود حفظ کنید. این غذاها شامل گوشت، غذاهای دریایی، مرغ ، تخم مرغ ، پنیر، لوبیا و لبنیات است.
۴- فسفر به میزان لازم
این ماده از ساختن استخوان و سایر بافت ها در طول رشد پشتیبانی می کند. این ماده در غذاها به میزان زیادی موجود است بنابراین دریافت مقادیر کافی آن دشوار نیست. منابع اصلی فسفر عبارتند از:
- غذاهای لبنی شامل شیر، پنیر و ماست
- گوشت
- محصولات پخته شده
- پخته شده
- غلات
- تخم مرغ
- آجیل
- ماهی
- جوش شیرین همچنین تعداد زیادی ویتامین و مواد معدنی دیگر نیز وجود دارند که می توانند در جلوگیری از پوکی استخوان نقش موثری داشته باشند.
دکتر هومن جولایی متخصص ارتوپدی در کرج و تهران درمان بیماری های زانو، لگن، ستون فقرات و… را با تخصص ویژه ای انجام می دهد. جهت مشاوره با دکتر هومن جولایی و رزرو وقت قبلی می توانید با شماره هایی که در داخل سایت است تماس حاصل فرمائید . همچنین می توانید به پیج اینستاگرام ایشان مراجعه کنید.
برای پوکی استخوان شدید چی خوبه؟
در صورتی که با پوکی استخوان شدید مواجه هستید، درمان و مراقبت‌های متخصصانه لازم است. درمان پوکی استخوان شدید عموماً شامل ترکیبی از روش‌های زیر است:
• داروهای ضد پوکی استخوان
پزشک ممکن است داروهای قوی‌تری را تجویز کند تا فرایند تخریب استخوان را کند کند و چگالی استخوانها را افزایش دهد. مثال‌هایی از این داروها شامل بی‌فوسفونات‌ها (مانند زولندرونیک اسید و الندرونات)، دوناتوماب، تروموسوماب و رالوکسیفن هستند.
• هورمون درمانی
در برخی موارد، هورمون‌های جنسی استروژن در زنان پس از یائسگی و تستوسترون در مردان ممکن است برای بهبود چگالی استخوان تجویز شوند. این هورمون‌ها می‌توانند در کاهش فرایند تخریب استخوان و افزایش ساخت استخوانها مؤثر باشند.
• تغذیه مناسب
تغذیه با مصرف کافی کلسیم، ویتامین D و پروتئین بسیار مهم است. مصرف مواد غذایی غنی از کلسیم مانند محصولات لبنی، سبزیجات خوراکی، ماهی و مکمل‌های ویتامین D با توصیه پزشک می‌تواند بهبود بخشیده و کمک کند.
• فعالیت بدنی منظم
ورزش‌های مقاومتی و فعالیت بدنی منظم برای تقویت استخوانها و افزایش چگالی استخوان بسیار مهم هستند. با امکانات و شرایط خودتان، همراه با مشاوره پزشک یا متخصص ورزشی، برنامه‌ریزی مناسب را انجام دهید.
• مراقبت‌های جانبی
مراقبت‌های جانبی از جمله جلوگیری از سقوط، استفاده از وسایل کمکی مانند عصاها و استفاده از کفش‌های مناسب برای کاهش خطر شکستگی استخوانها بسیار مهم است.
روش های تشخیص پوکی استخوان
دکتر هومن جولایی متخصص ارتوپدی برای تشخیص پوکی استخوان تعدادی آزمایش و تصویربرداری ها را برای بیماران خود تجویز می کنند.
سن ابتلا به پوکی استخوان چند است؟
معمولا تا سن ۳۵ سالگی استخوان ها در حال ساخت و ساز هستند ولی پس از آن برداشت استخوان بیشتر از ساخت آن می شود به همین دلیل توصیه می شود در سنین پایین تر فرد کلسیم و ویتامین D به اندازه کافی مصرف کند تا در سنین بالاتر به اندازه کافی ذخیره داشته باشد تا از پوکی استخوان جلوگیری شود.
همچنین در خانم هایی که به سن یائسگی رسیده اند به دلیل از دست دادن هورمون های جنسی که در ساخت و ساز استخوان ها دارای اهمیت بالایی هستند، سرعت برداشت استخوان ها بیشتر می شود.
پوکی استخوان خطرناک است؟
در حالی که با افزایش سن پوکی استخوان و شکستگی های ناشی از آن با احتمال بیشتری رخ می دهد اما این مساله اجتناب ناپذیر نیست. محققان بر این بارند که روش های بسیاری برای پیشگیری از شکستگی استخوان وجود دارد. سه روش برتر که می توانید برای جلوگیری از آن انجام دهید عبارتند از:
- دریافت کلسیم کافی
- دریافت ویتامین D به میزان کافی
- به طور منظم ورزش کنید
احتمال ابتلا به پوکی استخوان در زنان بیشتر است یا مردان؟
کاملا واضح است که تعداد بیشتری از زنان نسبت به مردان به پوکی استخوان مبتلا می شوند با این حال برخی مردان هم به پوکی استخوان مبتلا می شوند. در حقیقت، ۲۰ درصد از مردان سفید پوست بالای ۵۰ سال در آمریکا دچار شکستگی های استخوان مرتبط به پوکی استخوان در طول زندگی خود می شوند. در حالی که زنان و مردان سیاه پوست نسبت به آنها کمتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار می گیرند، افرادی که به پوکی استخوان مبتلا می شوند دارای میزان مشابهی از شکستگی هستند.
بهترین سن درمان پوکی استخوان
طبق اعلام مرکز ملی پوکی استخوان و بیماری های استخوانی مرتبط با NIH، حدود ۹۰ درصد از توده استخوانی دختران در ۱۸ سالگی و پسران در ۲۰ سالگی به دست می آید و بهتر است در این سن به فکر ساختن چگالی استخوان و ایجاد بهترین استخوان برای بقیه عمرتان باشید.
عوامل خطر پوکی استخوان شدید
- پوکی استخوان یک وضعیت جدی و گاه کشنده است. پوکی استخوان منجر به شکستگی لگن می شود و طبق تحقیقات صورت گرفته حدود ۲۵ درصد از افراد در طی شش تا ۱۲ ماه اول پس از شکستگی لگن می میرند. چرا؟ جراحی تعویض مفصل لگن می تواند به مشکلاتی کمک کند از قبیل:
- آریتمی
- عوارض بیهوشی
- ذات الریه
- حمله قلبی
- عفونت در بزرگسالان مسن
چه زمانی پوکی باعث شکستگی استخوان می‌شود؟
در اکثر افراد استخوان ها در طی افتادن دچار شکستگی می شوند، اما گاهی اوقات، استخوان های ضعیف به سادگی می شکنند. افرادی هستند که دچار شکستگی خود به خود می شوند و ممکن تنها با یک فشار دچار شکستگی شوند. اگر پوکی استخوان دارید، به راحتی می توانید با پیاده روی دچار شکستگی ناشی از فشار در پای خود شوید.
چطور بفهمیم پوکی استخوان داریم؟
متأسفانه، شما نمی توانید پوکی استخوان را ببینید یا احساس کنید و تا زمانی که دچار شکستگی استخوان نشده اید متوجه نخواهید شد که دچار پوکی استخوان هستید. پوکی استخوان یک بیماری خاموش است و تنها راه تشخیص آن انجام سنجش تراکم استخوان می باشد.
درمان کامل پوکی استخوان شدید ممکن است؟
در حالت کلی کسی که پوکی استخوان دارد نمی تواند به حالت قبلی خود با تراکم طبیعی استخوان بازگردد. در حقیقت، تشخیص پوکی استخوان ممکن است بدان معنی باشد که شما در کل عمرتان چگالی استخوان کمی داشته اید. در این حالت تلاش برای افزایش تراکم استخوان از آنچه در تمام عمرتان داشته اید امکان پذیر نیست اما بازسازی استخوان ممکن است. داروهای پوکی استخوان می توانند در طی سه تا چهار سال تراکم استخوان را چند درصد افزایش دهند.
چگونه پوکی استخوان را درمان کنیم؟
اصولا استخوان های از دست رفته قابل جایگزینی نیستند بنابراین هدف اصلی درمان بر جلوگیری پیشرفت بیماری تمرکز دارد. برخی از گزینه های درمانی در این رابطه عبارتند از:
- مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین D
- ورزش و فعالیت های بدنی
- استروژن تراپی برای خانم های یائسه
- کلسیتونین
- گیرنده استروژن انتخابی
- بیس فوسفات
و در نهایت…
همانطور که گفتیم پوکی استخوان بیماری است که باعث ایجاد استخوان های ضعیف و متخلخل می شود. این یک مسئله مهم پزشکی است که هر ساله بر ده ها میلیون نفر خصوصاً افراد بالای ۵۰ سال تأثیر می گذارد. پوکی استخوان می تواند به میزان قابل توجهی بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد اما مراقبت و درمان به موقع و مناسب می تواند به کاهش عوارض پوکی استخوان کمک کند.اما جای نگرانی نیست زیرا شما با کمک بهترین متخصص ارتوپدی دکتر هومن جولایی، می توانید به مقابله با پوکی استخوان رفته و نسبت به درمان آن اقدام کنید.
